Ăn chay, hay ăn lạt, là một phương cách ăn lành mạnh luôn được khuyến khích trong cách hành trì theo Phật giáo. Lời Phật dạy rằng ăn chay nghĩa là ăn những loài thảo mộc: hoa quả, rau cải, không ăn những món ăn thuộc loài động vật như thịt, cá, tôm, cua, sò, ốc, những vật hữu tình, biết tham sống sợ chết như người. Khi đức Phật còn tại thế, một hôm Ngài A Nan hỏi Phật rằng:
– Bạch Phật, tại sao trước kia, Phật cho các đệ tử ăn ngũ tịnh nhục (ngũ tịnh nhục là năm thứ thịt thanh tịnh: Thịt ăn mà không thấy người giết, Thịt ăn mà mình không nghe tiếng con vật bị giết kêu, Thịt ăn mà mình không nghi người ta giết cho mình, Thịt con thú tự chết, Thịt con thú khác ăn còn dư) mà nay Ngài lại cấm tuyệt ăn thịt cá?
Phật trả lời Ngài A Nan:
– Vì trình độ các ông trong buổi sơ cơ còn thấp kém, chưa có thể lãnh thọ giáo pháp Ðại Thừa, thực hành đúng lý đặng, nên khi ta còn nói pháp Tiểu Thừa, phương tiện cho các ông tạm dùng ngũ tịnh nhục. Ðến nay trình độ các ông đã cao, lãnh thọ được giáo pháp Ðại Thừa, nên ta cấm tuyệt ăn thịt cá. Còn ăn thứ ấy, thì còn phạm giới sát sanh, nếu không trực tiếp sát thì cũng gián tiếp sát, làm mất hạt giống từ bi bình đẳng, không thể nào tu hành thành Phật được.
Lời Phật dạy đã rõ ràng: Ăn chay là cốt yếu để nuôi dưỡng lòng từ bi và tinh thần bình đẳng. Chúng sinh đều là anh em, đều có sự sống; để biểu hiện tình thương yêu lẫn nhau ta không nên ăn thịt lẫn nhau. Ngoài ra đó cũng là một cách để thể hiện sự công bình, tức là đừng làm cho kẻ khác những gì mình không muốn kẻ khác làm cho mình.
Rất nhiều danh nhân nổi tiếng thế giới lựa chọn ăn chay, có người ăn chay vì cơ địa, vì sức khỏe và cũng có người ăn chay vì môi trường. Sử học gia Diogenes kể rằng, ông Pythagore dùng điểm tâm buổi sáng bằng bánh mì và mật ong và dùng bữa ăn chiều với nhiều loại rau quả.
Léonard Da Vinci (1452 – 1519), nhà danh họa và điêu khắc gia người Ý, đồng thời cũng là một thi sĩ nổi tiếng trên thế giới quan niệm ăn chay là đạo đức của con người. Sự ăn chay sẽ tránh được những tội ác về sát sinh.
Cùng một quan niệm trên, ông Benjamin Franklin (1706 – 1790), một khoa học gia và là một chính trị gia nổi tiếng của Hoa Kỳ, người đã bắt đầu ăn chay từ năm 16 tuổi đã bảo rằng nhờ ăn chay mà cơ thể của ông được trong sạch, tinh thần của ông được minh mẫn, trí óc của ông được tiến bộ và sự hiểu biết của ông được nhanh chóng hơn.
Albert Einstein (1879 – 1955), nhà bác học nổi danh của thế kỷ thứ 20, người đã phát minh ra thuyết tương đối và được tặng giải Nobel về vật lý học năm 1921 cũng là một người ăn chay trường. Ông từng phát biểu: “Không gì ích lợi cho sức khỏe của con người để có cơ hội sống lâu trên quả địa cầu này bằng cách ăn chay”.
Theo lời Đức Phật dạy về ăn chay, hãy quan sát một cách sáng suốt những gì chúng ta dùng trong bát thức ăn của mình. Ta ăn không phải để vui đùa, ham thích, để cho thân thể mập mạp hay để làm đẹp. Ta ăn chỉ vì để duy trì và nuôi sống thân thể này để nó hỗ trợ mang cho ta cuộc sống thoải mái.
