CHÚNG TÔI ĂN RỪNG
Georges Condominas
Chúng tôi ăn rừng Đá Thần Gôo – biên niên của Sar Luk, làng Mnông Gar – bộ lạc Tiền Đông Dương trên cao nguyên Miền Trung Việt Nam
Georges Condominas (sinh năm 1921 tại Hải Phòng – mất năm 2011 tại Paris) là nhà nghiên cứu văn hóa người Pháp có uy tín trên thế giới trong các lĩnh vực dân tộc học và nhân chủng học. Suốt cuộc đời Georges Condominas cống hiến cho bộ môn dân tộc học, ông quan niệm dân tộc học là một nghệ thuật sống. Điều đặc biệt là ông có quan điểm chống chủ nghĩa thực dân mạnh mẽ và ủng hộ phe cánh tả tại Pháp. Ông đã từng lên án cuộc chiến của quân đội Mỹ ở Việt Nam cũng như ở Đông Dương là cuộc chiến tranh “diệt chủng”
Trong thời gian từ 1948–1950, ông chọn vùng Tây Nguyên để nghiên cứu thực địa. Ông đã đến ở tại làng Sar Luk của người Mnông Gar (Đăk Lăk), ông cho dựng một ngôi nhà như ngôi nhà của dân làng và sống theo theo phong tục tập quán của họ đồng thời học tiếng Mnong Gar để có thể giao tiếp với dân làng. Sự gần gũi, thân thiện của ông đã khiến cho dân bản địa xem ông như là một phần của họ. Người trong làng đã đặt tên cho ông là Yoo Condo. Nhờ thông thạo tiếng nói của người Mnong Gar, ông tiến hành tất cả các cuộc điều tra mà không cần đến người thông dịch.
“Khi nghiên cứu về người Mnông Gar, tôi nhận thấy: nếu bạn không sống với người mà bạn nghiên cứu thì bạn không thể hiểu họ. Điều quan trọng nhất để hòa nhập với một cộng đồng là bạn phải sống thật với họ. Nếu bạn thực lòng quan tâm đến họ thì ngay cả những người khó tính nhất cuối cùng cũng sẽ quan tâm đến bạn. Đôi khi người ta nghĩ nhà nghiên cứu phải có cuộc sống riêng, nhưng tôi nghĩ việc nghiên cứu và cuộc sống của nhà dân tộc là hai phạm trù gắn bó hữu cơ với nhau. Tất nhiên, bạn cũng phải thận trọng để giữ sự khách quan…”
Ông đã hoàn thành nhiều công trình khoa học phong phú về vùng đất cao nguyên miền Trung Việt Nam, mà nổi bật nhất là cuốn sách gây được tiếng vang lớn trong ngành dân tộc học thế giới: “Chúng tôi ăn rừng đá thần Gôo” năm 1957
Cuốn sách “Chúng tôi ăn rừng đá thần Gôo” viết về cộng đồng Mnong Gar, trong thời gian tác giả sống tại làng Sar Luk. Trước khi dựng lên một mô hình cấu trúc xã hội Mnong Gar, ông đã trình bày những khía cạnh khác nhau trong đời sống của những người này bằng những thí dụ cụ thể được ông quan sát từ thực tế hằng ngày. Đó có thể là một lễ “trao đổi hiến sinh trâu” có ngày tháng cụ thể và đặt trong bối cảnh cuộc sống thường ngày, hoặc là ông kể lại đám cưới của Srae và Jaang đã diễn ra như thế nào… Những câu chuyện này sẽ làm phong phú thêm những chi tiết nằm ngoài chủ đề chính. Chính vì vậy mà tuy là một cuốn sách nghiên cứu về xã hội, nhưng sẽ khiến kho độc giả đọc rất thú vị với những câu chuyện gần gũi và sinh động. Ông đã quan sát và ghi chép tỉ mỉ về Lễ Hiến sinh trâu, về đám cưới đặc trưng của cộng đồng Mnong Gar, những nghi lễ khi chào đón 1 đứa con trai ra đời, ngày hội cúng đất, hay là đám tang của người Mnong Gar…
Tuy chủ yếu nổi tiếng như là chuyên gia về Việt Nam, đặc biệt về người Mnong Gar nhưng Georges Condominas còn nghiên cứu về nhiều nước khác như Togo, Madagascar, Thái Lan, Lào và Campuchia. Đề tài nghiên cứu chính của ông là dân tộc học và từ vựng học, những nhóm Nam Á thuộc Tây Đông Dương, đặc biệt là người Mnông Gar ở Trung Bộ, xã hội học về tôn giáo dân gian tại Lào, dân tộc học ở Madagascar.
Một số tác phẩm của Georges Condominas:
Chúng tôi ăn rừng Đá thần Gôo
Cái xa lạ là cái hàng ngày: Sar Luk, miền Trung Việt Nam
Không gian xã hội vùng Đông Nam Á
Biên niên của Sar Luk
Làng Mnông Gar
Những bài ca của người M’nông
Phác thảo về thực vật – dân tộc học của người M’nông Gar
Đạo Phật ở làng
Ngày 17/7/2011, ông qua đời tại Pháp ở tuổi 90. Ngày 15/09/2011, Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh, Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp, Trung tâm Văn hóa Pháp, Nhà xuất bản Tri Thức cùng bạn bè và các học trò của ông tổ chức một buổi tưởng niệm ông tại Việt Nam.
