TÌM HIỂU Ý NGHĨA LỜI DẠY CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH ĐỐI VỚI CÁN BỘ KIỂM SÁT VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN LỜI DẠY CỦA NGƯỜI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
NGUYỄN VĂN HOẠT – Viện trưởng VKSND tỉnh Bắc Ninh
Tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh là sự kết tinh những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và tinh hoa văn hoá nhân loại, đã, đang và sẽ mãi là tấm gương sáng để chúng ta học tập noi theo. Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương mẫu mực về đạo đức cách mạng, cả cuộc đời và sự nghiệp của người hiến dâng cho dân, cho nước là tấm gương sáng ngời về phẩm chất “Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, đồng thời là hiện thân sinh động cho người cán bộ lãnh đạo “người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đối với cán bộ, công chức của hệ thống chính trị là điều hết sức quan trọng và cần thiết.
Cùng với việc thực hiện Chỉ thị số 06-CT/TW ngày 07/11/2006 của Bộ Chính trị về tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và Chỉ thị số 03/VKSTC-V9 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong ngành Kiểm sát nhân dân”; việc học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh với cán bộ Kiểm sát “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn” theo chúng tôi là biện pháp thiết thực, có hiệu quả để nâng cao đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ Kiểm sát, xây dựng ngành Kiểm sát nhân dân trong sạch, vững mạnh.
Là một cán bộ đã nhiều năm công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân, chứng kiến những thành tích và sự trưởng thành lớn mạnh của Ngành những năm qua, bản thân tôi hết sức thấm thía ý nghĩa và tác dụng giáo dục sâu sắc lời dạy của Bác Hồ đối với cán bộ Kiểm sát.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã ký Sắc lệnh ban hành Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1960 và ngày 01/02/1963 chính Người đã chỉ đạo Trung ương ra Nghị quyết số 68/NQ về công tác kiểm sát, thể hiện quan điểm lãnh đạo của Đảng đối với ngành Kiểm sát trong việc thực hiện nhiệm vụ cách mạng trên đây. Nhận thức một cách sâu sắc về chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân theo quan điểm của V.I. Lênin trong việc bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã yêu cầu cán bộ Kiểm sát phấn đấu thực hiện tốt 5 đức tính “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Lời dạy của Bác hàm chứa những phẩm chất quan trọng và cần thiết của người cán bộ Kiểm sát để có đủ đức và tài để bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Người cán bộ Kiểm sát khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao phải công minh, chính trực; phải công tâm, trung thực trong thực hiện nhiệm vụ và phải đảm bảo đúng với qui định của pháp luật khi giải quyết công việc, không để xẩy ra oan sai, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội, đảm bảo cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Để thực hiện nhiệm vụ một cách công minh, ngoài việc nêu cao lương tâm và trách nhiệm, đòi hỏi cán bộ Kiểm sát phải có kiến thức pháp luật và hiểu biết sâu rộng về nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội; có như vậy mới áp dụng pháp luật được chính xác, khách quan.
Khi thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, đòi hỏi người cán bộ Kiểm sát trong cách xem xét, phân tích, đánh giá các sự việc, hiện tượng một cách khách quan để đi đến kết luận, quyết định xử lý đúng đắn. Người cán bộ Kiểm sát trong giải quyết công việc muốn khách quan phải xuất phát từ thực tế, không máy móc, áp đặt ý thức chủ quan của mình; phải xem xét toàn diện, đi sâu tìm hiểu bản chất sự việc để có quyết định đúng đắn. Khách quan cũng là yêu cầu người cán bộ Kiểm sát phải có phương pháp tư duy khoa học biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Trên thực tế, sự thận trọng của người cán bộ Kiểm sát biết suy tính trước sau, dự liệu mọi tình huống, diễn biến sự việc… trong công việc là nguyên nhân quan trọng đảm bảo cho các công việc cụ thể được giải quyết đúng đắn. Người cán bộ Kiểm sát phải biết học hỏi, lắng nghe, sàng lọc và tiếp thu ý kiến, kinh nghiệm của những người xung quanh, trước hết là đồng chí, đồng nghiệp; tranh thủ trí tuệ của tập thể trong giải quyết công việc, vì mỗi cá nhân dù trình độ học vấn có cao đến đâu thì khả năng cũng có những giới hạn nhất định trong khi thực tiễn rất phức tạp và phong phú. Sự khiêm tốn của người cán bộ Kiểm sát không chỉ bó gọn trong phạm vi đối với đồng chí, đồng nghiệp trong cơ quan, đơn vị mà còn trở thành tư chất, nếp sống sinh hoạt và quan hệ thường ngày với cơ quan hữu quan và quần chúng nhân dân.
Năm đức tính “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”có mối liên hệ hữu cơ với nhau, tạo nên phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng và năng lực chuyên môn cần thiết của người cán bộ Kiểm sát là điều kiện để người cán bộ Kiểm sát có thể thực hiện tốt nhiệm vụ của Ngành cũng chính là nhiệm vụ cách mạng mà Đảng và Nhà Nước đã giao.
Để thực hiện lời dạy của Bác, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh cần thực hiện một số biện pháp cụ thể sau:
Trước hết, phải chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ Kiểm sát.
Đây là vấn đề có ý nghĩa quyết định tạo nền tảng về mặt nhận thức của người cán bộ Kiểm sát để có lập trường chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng và không ngừng bổ sung, hoàn thiện năng lực chuyên môn. Muốn như vậy không có con đường nào khác là phải đào tạo, học tập và rèn luyện. Yêu cầu đặt ra trước hết và quan trọng hàng đầu khi thực hiện nhiệm vụ của người cán bộ Kiểm sát đó là phải “công minh” đảm bảo công bằng xã hội. Để thực hiện “công minh”, cán bộ Kiểm sát phải có kiến thức pháp luật và kiến thức khoa học của nhiều chuyên ngành khác nhau mới giải quyết việc “công” một cách sáng suốt, đúng đắn. Mặt khác, cũng đòi hỏi cán bộ Kiểm sát phải có đạo đức nghề nghiệp trong sáng, thanh liêm, chính trực mới đảm bảo giữ được sự công bằng. Vì vậy, học tập rèn luyện phải được chú trọng cả về chính trị – tư tưởng và chuyên môn nghiệp vụ.
Trong điều kiện hiện nay, khi nước ta trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới, để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, cán bộ Kiểm sát cần phải thường xuyên học tập, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và khoa học, kỹ thuật để có thể hoàn thành được nhiệm vụ trong tình hình mới. Muốn đáp ứng được yêu cầu, việc đào tạo và học tập không chỉ chú trọng tới việc học tập pháp luật trong nước mà cần tìm hiểu, nghiên cứu để am hiểu cả pháp luật quốc tế và các quốc gia khác. Công tác đào tạo lâu nay thường chỉ tập trung vào đào tạo kiến thức pháp luật, nay cần thay đổi theo hướng toàn diện hơn: đào tạo kiến thức pháp luật, trình độ lý luận chính trị, kiến thức chuyên ngành cần thiết khác, kết hợp với việc đào tạo nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Hình thức đào tạo và học tập về nghiệp vụ không chỉ đóng khung ở việc đào tạo tại một số trường luật mà cần quan tâm cho cán bộ theo học các chuyên ngành khác cần thiết cho hoạt động thực hiện nhiệm vụ của ngành (chẳng hạn như công nghệ thông tin; ngoại ngữ…). Ngoài việc đào tạo, học tập tập trung theo các trường chính quy phải chú trọng tới việc đào tạo tại chỗ và việc tự học tập nâng cao trình độ của cán bộ. Để thực hiện mô hình đào tạo này, trước hết Viện kiểm sát nhân dân tối cao cần tổ chức tốt các lớp tập huấn chuyên sâu về từng lĩnh vực cho cán bộ Kiểm sát viên, mời các chuyên gia đầu ngành trong nước và nước ngoài tham gia giảng dạy. Chú trọng tổng kết hoạt động thực tiễn theo các chuyên đề, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm và định hướng cho thời gian tới của toàn Ngành.
Việc đào tạo, học tập về lý luận chính trị cần được chú trọng với nhiều hình thức khác nhau: Đào tạo tập trung theo hệ thống trường Đảng, đồng thời quan tâm tới việc tổ chức các hình thức sinh hoạt chính trị khác như thi tìm hiểu về Đảng, về tư tưởng, đạo đức, tác phong của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong ngành, hay tổ chức các hội thảo khoa học, mà cuộc hội thảo hôm nay là một ví dụ sinh động.
Đào tạo, học tập tại chỗ hiện nay, qua thực tế ở địa phương, chúng tôi thấy có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bổ sung một cách thiết thực nhất những kiến thức và kinh nghiệm cần thiết cho cán bộ, Kiểm sát viên. Biện pháp đưa lại hiệu quả cao của hình thức này là tổ chức thực hiện các chuyên đề nghiệp vụ, kết hợp việc tổng kết thực tiễn với nghiên cứu khoa học, yêu cầu và động viên toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên trong đơn vị tham gia. Tổ chức tốt các cuộc hội nghị chuyên đề mời các cấp, các ngành hữu quan tham dự để cùng trao đổi, thảo luận; thực hiện nghiên cứu các đề tài khoa học ở địa phương (cấp tỉnh) gắn liền với hoạt động thực tiễn của đơn vị… qua đó thúc đẩy, khuyến khích cán bộ tự học tập, nghiên cứu khoa học nâng cao trình độ. Cần tổ chức các buổi tham dự hoạt động thực tế về tố tụng cho cán bộ, Kiểm sát viên như dự phiên toà, khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra… qua đó cùng trao đổi học tập rút kinh nghiệm bổ sung kiến thức pháp luật và nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.
Việc giáo dục, đào tạo đối với cán bộ Kiểm sát muốn đạt tới mục tiêu đề ra, ngoài phạm vi và cách thức tiến hành như đã nêu trên, còn đòi hỏi sự nỗ lực, cố gắng tự học tập, rèn luyện của mỗi cán bộ, nhưng trước hết để tạo thành phong trào sâu rộng thì các đồng chí lãnh đạo đơn vị phải quan tâm tạo điều kiện và gương mẫu đi đầu trong việc học tập, rèn luyện. Có như vậy, theo chúng tôi, công tác đào tạo, bồi dưỡng và rèn luyện cán bộ Kiểm sát cho mục tiêu đủ đức và tài để thực hiện tốt nhiệm vụ mới có hiệu quả.
Thứ hai,quy chế hoá và tổ chức thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các quy định, quy chế nghiệp vụ của ngành Kiểm sát nhân dân.
Thực tế nhiều năm qua Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành nhiều bản quy chế, quy định về nghiệp vụ và quản lý; các Viện kiểm sát địa phương đều có những qui chế riêng của mình. Theo chúng tôi, nội dung các quy chế là một bước cụ thể hoá những quy định của luật, pháp lệnh về chức năng, nhiệm vụ và các thao tác nghiệp vụ đối với hoạt động thực hiện nhiệm vụ của người cán bộ Kiểm sát. Đây đồng thời là những yêu cầu bắt buộc cán bộ, Kiểm sát viên phải tuân theo trong quá trình thực thi nhiệm vụ thuộc mỗi lĩnh vực công tác nghiệp vụ. Bước cụ thể hoá trên đây ngoài việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật còn qui định mối quan hệ công tác trong nội bộ ngành, cơ quan đơn vị và phân định rạch ròi chế độ trách nhiệm. Như vậy, có thể nói bản thân các bản quy định, quy chế này là sự biểu hiện cụ thể các yêu cầu, các điều kiện cần thiết cho cán bộ Kiểm sát viên thực hiện để đảm bảo: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”.
Việc xây dựng các quy chế là cần thiết nhưng mới chỉ là bước đầu, muốn thực hiện tốt lời dạy của Bác đối với cán bộ Kiểm sát thì điều kiện quan trọng là phải tổ chức thực hiện một cách nghiêm túc và đầy đủ nội dung các quy chế.
Trong hầu hết các bản quy định (hay quy chế) về chế độ trách nhiệm và lề lối làm việc của Viện kiểm sát các cấp đều quy định rõ các yêu cầu về kỷ luật nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp. Chẳng hạn quy định việc bảo vệ con dấu; bảo vệ bí mật công tác; không được giải quyết công việc và tiếp đương sự tại nhà riêng.v.v. Những quy định cụ thể trên khi được thực hiện sẽ là đảm bảo cho phẩm chất đạo đức của người cán bộ Kiểm sát, đồng thời thực hiện được sự công bằng, đúng đắn trong giải quyết công việc.
Tổ chức thực hiện các quy chế phải đồng bộ, thống nhất từ trên xuống dưới; có kế hoạch triển khai thực hiện cũng như kiểm tra uốn nắn việc thực hiện các quy chế; định kỳ phải có sự sơ kết, tổng kết việc thực hiện quy chế rút ra những ưu, nhược điểm của các quy chế để bổ sung hoàn thiện, mặt khác, qua đó đánh giá đúng tình hình thực hiện các quy chế đó, kiểm điểm rút kinh nghiệm để thực hiện tốt hơn. Cán bộ lãnh đạo đơn vị từ Viện kiểm sát nhân dân tối cao đến các Viện kiểm sát địa phương phải gương mẫu đi đầu trong việc thực hiện nội quy, quy chế, làm tấm gương để cấp dưới học tập noi theo.
Thứ ba,tăng cường công tác kiểm tra trong ngành Kiểm sát nhân dân.
Chúng tôi muốn nhấn mạnh biện pháp tăng cường công tác kiểm tra nhằm thực hiện lời dạy của Bác đối với cán bộ Kiểm sát. Công tác kiểm tra trong ngành Kiểm sát hiện nay thường gắn với các chu kỳ thực hiện kế hoạch công tác và kiểm tra thường có mục đích là đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ công tác theo kế hoạch. Công tác kiểm tra trong ngành Kiểm sát càng trở nên cần thiết và đòi hỏi phải được thực hiện nghiêm túc, tránh sự lỏng lẻo, tuỳ tiện trong kiểm tra kết luận đúng, sai và thiếu kiên quyết trong xử lý vi phạm.
Để công tác kiểm tra có tác dụng thiết thực uốn nắn, giáo dục cán bộ thực hiện 5 điều Bác dạy, theo chúng tôi cần thực hiện tốt một số nội dung sau đây:
+ Phải có kế hoạch kiểm tra cụ thể xác định rõ mục đích yêu cầu cần đạt tới. Việc kiểm tra phải toàn diện, thông qua kiểm tra, đối với cán bộ phải xác định và đánh giá được cả về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp và năng lực thực thi nhiệm vụ, qua đó phát hiện những khiếm khuyết để có biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng hoặc đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp.
+ Kết hợp kiểm tra định kỳ với kiểm tra đột xuất khi xét thấy cần thiết để phát hiện, chấn chỉnh kịp thời các thiếu sót. Công tác kiểm tra không chỉ tập trung vào kiểm tra việc thực hiện kế hoạch công tác mà cần thực hiện các cuộc kiểm tra theo chuyên đề. Chẳng hạn kiểm tra việc thực hiện một quy chế nào đó trong hoạt động nghiệp vụ.
+ Việc lựa chọn cán bộ thực hiện công tác kiểm tra cũng cần được quan tâm thích đáng. Cán bộ làm công tác kiểm tra phải thực sự là những người có phẩm chất đạo đức tốt, có tinh thần dũng cảm đấu tranh tự phê bình và phê bình, đồng thời phải có năng lực chuyên môn cao.
+ Kết quả kiểm tra phải chính xác, đánh giá đúng ưu, khuyết điểm, qua đó mà đề ra và thực hiện các biện pháp khắc phục thiếu sót, hoặc nêu gương, nhân điển hình tiên tiến một cách có hiệu quả.
Tăng cường công tác kiểm tra trong nội bộ ngành Kiểm sát với ý nghĩa là một biện pháp để thực hiện lời dạy của Bác Hồ đối với ngành Kiểm sát, vì vậy phải được cán bộ trong Ngành, đặc biệt là các đồng chí Lãnh đạo Viện kiểm sát các cấp nhận thức đầy đủ, sâu sắc và quan tâm thực hiện cho tốt. Có như vậy thì công tác kiểm tra mới thực sự phát huy tác dụng giáo dục, uốn nắn kịp thời hoạt động của người cán bộ Kiểm sát theo 5 đức tính mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy là: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”.
