American History X (Khoảng Tối Lịch Sử Mỹ – 1998) là phim tâm lý, lấy đề tài về nạn phân biệt chủng tộc, nhưng không chỉ như vậy, phim còn đề cập đến nhiều vấn đề mang tính bao quát hơn đang tồn tại trong xã hội chúng ta, đặt biệt là với các nước phát triển. Đây không phải là vấn đề của riêng nước Mỹ, nó mang tính toàn cầu và ảnh hưởng đến tất cả mọi người trong thời đại mà mọi quốc gia hay chủng tộc được kết nối với nhau vô cùng mật thiết. Những gút mắc trong xã hội ngày nay vô cùng phức tạp, vì vậy chúng ta cần có một góc nhìn đa chiều để không trở thành công cụ cho những kẻ luôn chực chờ để lợi dụng. IMDb 8.5
Phim kể về một gia đình thông thường ở Mỹ, họ có 4 người con, sau khi người cha là một lính cứu hỏa bị tội phạm ma túy là người da đen bắn chết lúc đang chữa cháy, đứa con cả Derek vừa bước vào tuổi trưởng thành đã thể hiện sự căm thù đối với người da đen, sau đó là việc theo đuổi chủ nghĩa Phát Xít mới – CN dân tộc cực đoan, rồi nhiều sự việc tồi tệ hơn đã diễn ra cho bản thân anh ta và gia đình. Nhớ xem phim trước khi đọc bài.
Các vấn đề xã hội hiện đại
Nếu các bạn xem nhiều tin tức hoặc phim ảnh, hẳn biết bất bình đẳng xã hội hoặc dân ngoại lai nhập cư vào các nước phát triển luôn là vấn đề nổi trội, từ đó dẫn đến sự trỗi dậy của các phong trào CN dân tộc cực đoan mà tiêu biểu là các đảng phái cực hữu, hoặc những phong trào dân túy (tả và hữu) cũng cực đoan không kém. Tất cả họ đấu đá lung tung và chỉ trích lẫn nhau khiến xã hội càng thêm rối rắm.
Tình hình là có rất nhiều thành phần dân chúng ở các nước kém phát triển muốn nhập cư vào các nước phát triển để tìm một cuộc sống mới hạnh phúc và tiện nghi hơn. Họ đến các nước phát triển bằng con đường hợp pháp lẫn bất hợp pháp, từ đó ảnh hưởng sâu sắc đến mọi mặt trong đời sống người bản địa như an toàn xã hội, sự cạnh tranh về việc làm, an sinh xã hội, thói quen trong sinh hoạt và văn hóa. Đó là những mặt tiêu cực, còn tích cực là gì? Thành phần nhập cư sẽ cung cấp nguồn lao động rất lớn với chi phí rẻ mạt, bù đắp sự thiếu hụt nhân công trong lĩnh vực lao động phổ thông – những công việc mà dân bản địa không muốn theo đuổi, ngoài ra chính sách nhập cư cũng là cách thu hút nhân tài từ các quốc gia khác.
Để phân tích những mặt tích cực và tiêu cực trong chuyện này là vô cùng phức tạp, tìm cách tháo gỡ nó thì còn khó khăn gấp bội. Khi nhìn ở tầm vĩ mô thì nó là vậy, nhưng đối với những người dân bản địa bình thường thì sao? Họ chỉ thấy được những khó khăn trước mắt và trực tiếp đang ảnh hưởng đến đời sống của chính họ, sau đó là sự oán hận, bạo lực và cực đoan.
Phân tích ý nghĩa thông điệp
Phim bắt đầu với bài tiểu luận của Daniel về quyền công dân dựa trên tư tưởng phát xít, đối với giáo viên thì đây là chuyện khá nghiêm trọng ở một cậu học sinh, nhà trường và xã hội. Nhưng với hiệu trưởng gốc Phi là tiến sĩ Sweeney thì trừng phạt không phải là một giải pháp hoàn hảo, vì vậy ông ấy buộc Daniel làm một tiểu luận khác có tên là American History X, nếu dịch cho sát nghĩa thì là “lịch sử của một người Mỹ tên X nào đó”, “X nào đó” chính là anh trai của Daniel, và Derek cũng được ra tù vào ngày hôm đó – sau khi được giảm án vì tội giết người. Mục đích của bài luận mới này là gì? Là giúp Daniel nhìn lại cuộc đời của anh trai – thần tượng của cậu ấy, để xem xét người anh trai đã sống thế nào, đạt được gì, tạo ra được điều gì cho chính anh ta và cho gia đình.
Không khó để hiểu rằng sự bắt đầu của mọi thứ cực đoan thì luôn là một tai họa nào đó đến với con người, cái chết của người cha đã khiến Derek cực kỳ đau buồn và phẫn nộ, tiếp theo sau sự oán hận là sự đỗ lỗi; cũng như suy nghĩ thông thường của phần lớn người bản địa, Derek đỗ lỗi cho những người da đen và thành phần nhập cư; lợi dụng điều đó, Cameron – một kẻ đạo đức giả theo chủ nghĩa phát xít đã tìm mọi cách cải hóa tư tưởng của Derek và làm biến đổi cậu ấy. Derek thông minh và nhạy cảm, nhưng chính sự non nớt trong hiểu biết và kinh nghiệm sống đã khiến cậu ấy thay đổi, trở thành một con người tràn đầy bạo lực và dễ bị kích động. Derek xăm mình, cạo trọc đầu, thành lập băng đảng thiếu niên da trắng để đối đầu với dân da đen, họ cướp phá các cửa hàng của người nhập cư.
Không đi sâu vào chi tiết, chúng ta điểm qua vài sự kiện chính yếu. Sự đối đầu giữa băng đảng của Derek và các thanh niên da đen được khởi điểm bằng cuộc tranh giành sân bóng rổ. Khi một thanh niên da đen thấy sắp thua thì hắn chơi xấu nhưng vẫn thua, sau đó là sự trả thù, hắn tìm cách ăn cắp xe của Derek, hắn bị Derek giết chết. Chúng ta thấy, từ một trò chơi, tính bạo lực thăng cấp dần và kết thúc ở việc giết người và ngồi tù. Từ chuyện nhỏ đã thăng cấp thành chuyện lớn, Derek muốn loại bỏ người da đen ra khỏi đời sống của cậu ấy như gạt bỏ họ ra khỏi cái sân bóng, nhưng đó không phải là một thứ đơn giản như trò chơi, chiến thắng họ trong một cuộc đấu hoặc thậm chí giết chết họ cũng không giải quyết được vấn đề. Cách mà Derek đã làm chỉ khiến cho bản thân đời sống của cậu ấy càng trở nên tồi tệ hơn.
Những gì Derek làm không chỉ hủy hoại bản thân, cậu ấy còn hủy hoại gia đình, khiến một người đàn ông tốt đang theo đuổi người mẹ phải bỏ đi, khiến cậu em trai thiếu niên tiếp tục lạc lối như chính bản thân Derek. Trong cuộc tranh luận ở bàn ăn, chuyện một người da đen tấn công cảnh sát, sau đó bị cảnh sát trấn áp nhưng truyền thông (cánh tả) chỉ đưa tin một chiều về việc anh ta bị cảnh sát đánh, chuyện đó có đúng không? Có thể đúng, những chuyện đó có diễn ra và nó là sự thật, nhưng nó chỉ là một nửa sự thật. Nửa kia của sự thật thì Derek chỉ nhận ra ở trong tù, đó là chuyện một người da đen phải chịu bản án 6 năm chỉ vì ăn cắp cái TV, và bị vu khống “chống lại cảnh sát” khi vô tình làm rơi chiếc TV lên chân vị cảnh sát. Trong khi Derek chỉ bị 3 năm vì giết 2 người, đây rõ ràng là sự bất công vô cùng lớn trong việc phân biệt đối xữ.
Vậy thông điệp chính của phim là gì? Bộ phim không bênh vực người da trắng hay người da đen hay thành phần nhập cư, không nghiêng về cánh tả hoặc cánh hữu. Vấn đề đặt ra là, liệu việc tạo ra sự đối đầu, sự xung đột, sự căm thù, bạo lực … có thật sự giải quyết được những mâu thuẫn hiện có? Chắc chắn là không, những hành động đó chỉ đào sâu thêm sự ngăn cách. Cũng giống như câu hỏi của tiến sĩ Sweeney với Derek, rằng cậu ấy đã làm gì để cuộc sống của cậu ấy trở nên tốt đẹp hơn? Chẳng gì cả! Những điều Derek làm chỉ mang đến sự tàn phá cho bản thân – gia đình – xã hội. Để rồi sau khi nhận ra sai lầm, Derek khó có thể gột rửa tội ác đã gây ra, những áp phích hay tranh ảnh trên tường có thể gỡ bỏ nhưng vết xăm trên ngực thì không thể rửa sạch.
Đó cũng chính là mục đích lớn nhất của bài luận American History X, khi con người đang chìm sâu vào thù hận, họ không thấy được sự tồi tệ mà chính họ đã tạo ra. Cái đám du đảng mà Cameron và Derek dựng lên nhằm mục đích “giải phóng” họ khỏi những tiêu cực tạo ra bởi người nhập cư, đã tạo nên điều gì tốt đẹp? Không gì cả, ngược lại, chính họ trở thành một bản sao của những tiêu cực đó, và sự phá hoại của họ còn lớn hơn, bởi vì họ là người bản địa nên được đối xữ ưu ái hơn.
Chí Blog có kịch bản phim điện ảnh, ai mua không?
Trong cảnh người cha trò chuyện với Derek, ông bảo rằng công việc trở nên khó khăn khi bị cạnh tranh bởi những người da đen dốt nát, điều đó có thật không? Có! Nhưng cũng như nhiều vấn đề khác, đó chỉ là một nửa sự thật. Sự thật là, trong dân bản địa cũng có những thành phần dốt nát và tạo ra gánh nặng xã hội, hình tượng tiêu biểu là gã mập trong nhóm du đãng, với lại cha của Derek chỉ thấy được sự “công bằng” (mà theo ông là bất công với người bản địa) trong cách đối xữ với người nhập cư, lại không thấy được sự bất công gấp nhiều lần mà người nhập cư phải chịu, ông ấy chỉ nhìn cuộc sống một chiều – chiều ảnh hưởng đến lợi ích của ông ta.
Có vô số chính trị gia đạo đức giả đã lợi dụng điều này để mưu lợi, họ truyền bá một nửa sự thật mà cái thành phần dân chúng đang bị ảnh hưởng muốn nghe, trong khi giảm nhẹ những khó khăn mà thành phần đối lập đang phải gánh chịu. Nói chính xác hơn thì cái bọn chính trị gia này đang mưu lợi bằng cách đầu độc tư tưởng và biến con người thành ngu muội. Điều đó tạo ra những hậu quả cực kỳ sâu xa. Hoặc chúng ta thấy rõ điều đó lúc Derek ở trong tù, gã trùm băng đảng da trắng bản địa đã trò chuyện và chào hỏi trùm băng đảng nhập cư từ nam Mỹ, khi Derek hỏi thì được bảo là “đó chỉ là chuyện chính trị”. Đúng vậy! Đó chỉ là chuyện chính trị, người ta phải duy trì sự thù hận đó thì mới khống chế được băng đảng, biến bọn đàn em thành công cụ để sử dụng.
Cũng như bài luận của Daniel đã viết, mọi sự bắt đầu bởi tư tưởng của người cha, chính ông ấy đã gieo những tư tưởng cực đoan và góc nhìn một chiều vào đầu óc non nớt của các đứa con. Lẽ ra điều phải làm là hiểu vấn đề theo cách đa phương và tìm cách giải quyết nó. Có lẽ cũng vì thái độ căm thù đó, người cha đã bị bắn chết khi làm nhiệm vụ, và cũng nó đã biến Derek thành kẻ giết người, sau đó nữa là cái chết của Daniel. Khi hố ngăn cách được hình thành và mở rộng dần, bạo lực và tội ác cũng thăng cấp theo, người cha bị tội phạm giết chết, người con cả giết thanh niên da đen, người con thứ ở tuổi thiếu niên bị một thiếu niên da đen bắn chết; cái chết đang được trẻ hóa và cá nhân hóa, Daniel (và thiếu niên da đen) là biểu tượng cho tương lai của nước Mỹ (nói riêng) và của loài người (nói chung).
Khi nói về sự duy trì lòng thù hận, chúng ta thấy sự tương đồng giữa 2 sự việc; thứ nhất là hậu quả mà người cha đã tạo ra với các con của ông ấy; thứ 2 là khi Derek ở trong tù, anh ấy bị chính những người trong băng đảng đánh đập và cưỡng hiếp. Nghĩa là trước khi Derek bị “phe địch” làm tổn hại thì “phe ta” đã khiến anh ấy bị tổn hại rồi. Tại sao tôi đặt “phe địch” và “phe ta” vào trong ngoặc kép? Vì chẳng có địch – ta nào ở đây hết, tất cả đều là chúng ta, cả thế giới này là duy nhất dù chúng ta có chấp nhận hay không chấp nhận.
Nói tóm lại, theo góc nhìn rộng hơn, thì chuyện phân biệt chủng tộc hay dân nhập cư cũng chỉ là một góc nhỏ của đời sống con người, chúng ta còn phải đối diện với nhiều góc cạnh khác, như cha mẹ với con cái, vợ chồng, công việc, quan hệ xã hội, nền giáo dục, cách đối xử của chính phủ với công dân v..v ; thì những tư tưởng cực đoan hoặc hành động bạo lực có giải quyết được những mâu thuẫn phát sinh chăng? Nếu không thì tại sao người ta không tìm cách loại bỏ nó; sao không tìm cách thấu hiểu nhau để tìm ra một phương cách toàn vẹn cho cả đôi bên. Và đó cũng là điều đã biến bộ phim này trở thành một trong những phim bất hủ, chúng ta cần xem lại nhiều lần để có thể hiểu thấu đáo hơn.
Để xã hội tốt đẹp hơn – Hãy ủng hộ tài chính Chí Blog:
Hàng tháng: sachvui.co/chi_blog_movie_reviews
Paypal: sachvui.co/paypalme/nguyenminhchi2806
Bank – Người nhận: Nguyễn Minh Chí, NH TMCP SAI GON THUONG TIN CN TIEN GIANG, Số TK: 0601 4671 8526
Ví momo:
……………………
Nhớ Share bài viết, Like Chí Blog (Facebook) để dễ dàng theo dõi những bài viết mới.
Top 120 Best review phim ý nghĩa trên Chí Blog
Những phim cùng chủ đề:
Cẩm Nang Xanh – Green Book (2018): bình đẳng không tự nhiên mà có
Danh Sách Của Schindler – Schindler’s List (1993): khi ánh sáng tàn lụi và được thắp lên
12 Năm Nô Lệ – 12 Years a Slave (2013): nhìn lại lịch sử
Con Chim Bị Bôi Sơn – The Painted Bird (2019): đứa trẻ câm lặng
Tôi Tên Sara – My Name Is Sara (2020): biết mình là ai
Người Da Đen Cuối Cùng Ở San Francisco (2019): thành phố không linh hồn
Những kẻ Khốn Khổ – Les misérables (2019): bộ mặt xã hội hiện đại
Forrest Gump (1994): theo gió mà bay
Once Upon A Time In Hollywood (2019): Cowboy vs Hippie Girl
Cậu Nhóc Bé Nhỏ – Little Boy (2015): dịch chuyển một ngọn núi
